Homo-ouderschap verwijst naar gezinsstructuren waarin een paar van hetzelfde geslacht of een alleenstaande homoseksuele ouder een of meer kinderen opvoedt. Net als bij andere gezinnen bestaan er veel verschillende soorten gezinnen met homo-ouders: gemengde gezinnen (waarin een van beiden een heteroseksuele achtergrond heeft), co-oudergezinnen (zonder een paar te zijn), enz. Omdat zij niet op natuurlijke wijze kunnen bevallen, kunnen homoseksuele paren hun toevlucht nemen tot adoptie, draagmoederschap of pleegouders worden.

Een koppel van hetzelfde geslacht vormt een gemengd gezin

Er bestaan vele ouderschapscombinaties en het is niet ongewoon dat sommige homoseksuelen een heteroseksuele achtergrond hebben, waaruit een of meer kinderen werden geboren. Zoals elk nieuw koppel, homoseksueel of heteroseksueel, moet ook het gemengde gezin uitdagingen aangaan, zodat ieder zijn gevoelens, emoties en angsten kan uiten en zijn plaats in de nieuwe puzzel vinden.

Co-ouderschap

Co-ouderschap verwijst naar een vorm van ouderschap, waarbij een vrouw en een man besluiten een kind op de wereld te zetten en op te voeden zonder noodzakelijkerwijs een paar te vormen. Elk van de ouders leeft dus zijn/haar persoonlijke gevoelsleven. De ouders kunnen homo, bi of hetero zijn en kunnen alleen of samenwonen.

In deze configuratie kiezen de ouders er gewoonlijk voor om afwisselend hun kind op te voeden. Er is dus een moeder en een vader, de biologische en wettelijke ouders, en eventueel een partner voor elke ouder, die ook een emotionele ouderlijke rol voor het kind kan spelen (zij worden ‘sociale ouders’ genoemd).

Adoptie binnen een homoseksueel koppel

In België kunnen homoseksuele paren op grond van wettelijke bepalingen gezamenlijk een kind adopteren. Beide ouders hebben dezelfde banden, rechten en plichten jegens hun kind. Wanneer een lesbisch paar gebruik maakt van donorinseminatie, wordt dit intra-familiale adoptie genoemd. Wanneer een homoseksueel paar een kind zonder biologische band wenst te adopteren, kan de situatie complexer zijn. Net als heteroseksuele paren moeten zij de wettelijke procedure volgen bij de bevoegde Brusselse autoriteit. Internationale adopties van kinderen binnen een koppel van hetzelfde geslacht zijn in België zeer zeldzaam. Landen van herkomst kunnen terughoudend staan tegenover deze vorm van adoptie.

Draagmoederschap

Wanneer leden van een homoseksueel koppel niet zelf een kind op de wereld kunnen zetten, kunnen zij hun toevlucht nemen tot draagmoederschap. Dit kan zowel gebeuren door vrouwen als door alleenstaande mannen, of door koppels die een genetische band met hun nageslacht wensen en dit ouderschap niet wensen te delen met mensen buiten het familiale kader. Draagmoederschap wordt aangeboden door enkele vruchtbaarheidscentra in België, maar er bestaat geen wettelijk kader voor. Dit kan een probleem vormen in geval van gerechtelijke stappen, wat de ouders moet aanzetten om zeer voorzichtig te zijn. Zeker wanneer het homoseksuele koppel buitenlandse organisaties inschakelt, zoals in de Verenigde Staten, Canada, Oekraïne of Rusland. Dat kan duur uitvallen, nog los van de culturele en taalverschillen. Sommige landen verbieden draagmoederschap voor buitenlandse aanvragers: India, Nepal, Thailand en recent Mexico.

Wanneer een homoseksueel koppel een kind krijgt via draagmoederschap, kunnen zij de buitenlandse adoptie van het kind laten erkennen door de FOD Justitie en vervolgens overgaan tot adoptie in het gezin. Deze procedure biedt de ouders dezelfde juridische band als die tussen de beide ouders en het kind.

Homoseksuele koppels en pleegkinderen in moeilijkheden

Pleeggezin worden is een proces dat voor iedereen openstaat, ongeacht leeftijd, cultuur of sociale situatie. Alle gezinnen zijn welkom: heteroseksuele of homoseksuele koppels, met of zonder kinderen, nieuw samengestelde of eenoudergezinnen. Iedereen kan een kind in het gezin opnemen, een emotioneel en opvoedkundig kader bieden dat beantwoordt aan zijn/haar behoeften. Pleegouderschap moet het kind ook de mogelijkheid bieden de band met zijn ouders te behouden, herstellen of te versterken.

Voor alle gevallen

De komst van een baby, het integreren van bestaande kinderen, adoptie of de opvang van een kind in moeilijkheden leveren voor een homoseksueel gezin dezelfde uitdagingen op als voor een heteroseksueel koppel. Het kind vertrouwt op het ouderpaar, maar ook op de andere volwassenen rondom hem/haar. Een moeder die haar kind of kinderen alleen opvoedt, moet ook een beroep doen op de sociale omgeving zoals de school, instellingen en haar sociaal netwerk, om ervoor te zorgen dat haar kind(eren) in contact komt met andere volwassenen. Uit onderzoek is gebleken dat er geen verschillen zijn tussen kinderen van homoseksuele en heteroseksuele koppels, noch in hun identiteit, noch in hun psychosociale ontwikkeling.

Kinderen hebben behoefte aan duidelijke uitleg over hun afkomst en het is belangrijk dat ouders hun vragen geleidelijk kunnen beantwoorden, naargelang hun leeftijd en begripsniveau. Een kind is de vrucht van een verlangen van twee mensen, dat zijn ouders hem op hun eigen manier, in hun eigen woorden kunnen uitleggen.

Bij moeilijkheden of twijfel kunnen geestelijke gezondheidswerkers steun bieden, zodat het kind of de kinderen zich kunnen ontwikkelen volgens al hun opvoedkundige, emotionele en sociale behoeften.