Welke rollen en functies gaan er schuil achter de professionals in de perinatale zorg? Ter herinnering: perinatale zorg is de periode rond de geboorte, d.w.z. vanaf de kinderwens tot enkele maanden na de geboorte.
De professionals in de perinatale sector houden zich bezig met de gezondheidszorg en het psychologisch en sociaal welzijn van de vrouw en haar kind. De teams zijn multidisciplinair en bestaan uit vroedvrouwen, gynaecologen, kinderartsen, fysiotherapeuten, verpleegkundigen, kinderverzorgsters/kinderverzorgers, zorgkundigen, psychologen, medisch-sociale hulpverleners, enz.
Afhankelijk van de materniteit kan de samenstelling van het team verschillen. Al deze mensen zullen zorgen voor je welzijn en dat van je kind tijdens dit prachtige avontuur.
Vroedvrouw
De vroedvrouw is een verpleegster die speciaal is opgeleid om te zorgen voor de gezondheid van de aanstaande moeder en de baby, voor, tijdens en na de bevalling. Of ze nu werkt als zelfstandige – d.w.z. onafhankelijk van een ziekenhuis – of verbonden is aan een ziekenhuis, de vroedvrouw werkt samen met gynaecologen, kinderartsen, huisartsen, kinesisten, enz.
Ze kan je opvolgen zodra je een kinderwens hebt, zelfs nog voor je zwanger wordt. Tijdens deze zogenaamde ‘preconceptionele’ periode begeleidt en adviseert ze je om in optimale gezondheidsomstandigheden aan een zwangerschap te beginnen. Ze meet al je waarden: gezondheid, immuniteit, voeding, enz.
Tijdens de zwangerschap zorgt de vroedvrouw voor de medische opvolging tijdens de prenatale consultaties: bloedonderzoek, uitstrijkjes, urinetests, monitoring, voorschrijven van geneesmiddelen en controle. De vroedvrouw werkt samen met de gynaecoloog voor zwangerschappen die risico’s inhouden.
De vroedvrouw biedt sessies aan voor de voorbereiding van de geboorte: individueel, voor het koppel of in groep. Sommige vroedvrouwen bieden meer specifieke voorbereidingen aan zoals haptonomie, hypnose, sofrologie, enz.
Op het moment van de bevalling, in de materniteit, in een geboortehuis of soms thuis, staat de vroedvrouw je bij tijdens de natuurlijke bevalling: ofwel alleen, ofwel als assistent van de gynaecoloog. Ze kan indien nodig episiotomieën uitvoeren, hechten en de eerste zorg verlenen aan de pasgeboren baby.
Op de materniteit zorgt de vroedvrouw voor de moeder en haar baby. Ze beantwoordt al je vragen en steunt je in je nieuwe ouderrol.
Tijdens het eerste jaar volgt de vroedvrouw de ontwikkeling van je kind tijdens de postnatale consultaties en geeft ze je allerlei informatie: anticonceptie, borstvoeding, babyvoeding, opvoedingsondersteuning, enz.
In geval niet alles volgens plan verloopt, zoals een miskraam of het overlijden van de baby, is de vroedvrouw er nog steeds om de nodige steun te bieden.
Gynaecoloog-verloskundige
De gynaecoloog-verloskundige is een arts die gespecialiseerd is in het lichaam van de vrouw gedurende haar hele leven: geslachtsorganen, hulp bij de voortplanting, opvolging van de zwangerschap en de bevalling. Hij/zij werkt in een privépraktijk, in een ziekenhuis of in een centrum voor gezinsplanning. De verloskundige-gynaecoloog doet doorgaans bevallingen in een of meer ziekenhuizen. Als je een gynaecoloog-verloskundige kiest, moet je hem of haar volgen naar de materniteit waaraan hij of zij verbonden is.
De gynaecoloog-verloskundige controleert of de zwangerschap goed verloopt en de foetus zich normaal ontwikkelt. Tijdens de drie trimesters van de zwangerschap voert de gynaecoloog verschillende onderzoeken uit, zoals een echografie (medische beeldvorming van de baby in je baarmoeder) of een vruchtwaterpunctie (om chromosoomziekten op te sporen). Hij of zij controleert je gezondheidsparameters en de gezondheid van je baby. Hij/zij werkt nauw samen met het team van vroedvrouwen in de materniteit.
De gynaecoloog voert ook chirurgische ingrepen uit, zoals vrijwillige zwangerschapsonderbreking, keizersnede, verwijdering van de borst, van een vleesboom, enz.
Huisarts
De huisarts is perfect in staat je te begeleiden tijdens je zwangerschap. Hij of zij kent je medische voorgeschiedenis en kan, indien nodig, samenwerken met een andere professional zoals een gynaecoloog, vroedvrouw of kinesist voor sessies ter voorbereiding op de bevalling. Aan het einde van de zwangerschap neemt de materniteit waar je wenst te bevallen, het over.
Kinderarts
De kinderarts is een arts die gespecialiseerd is in de gezondheid van kinderen, en werkt in een privépraktijk en in ziekenhuizen. Hij of zij is verantwoordelijk voor de verzorging van het kind vanaf de geboorte tot het ontslag uit de materniteit.
Soms wordt de kinderarts al voor de geboorte bij de zaak betrokken, wanneer zijn of haar vaardigheden nodig zijn naast die van de gynaecoloog-verloskundige en de verloskundige, indien de gezondheid van de ongeboren baby dat vereist.
Tijdens de bevalling, met name in geval van een hoogrisicozwangerschap of bij problemen, is de kinderarts aanwezig om de meer acute zorg voor de pasgeborene op zich te nemen.
De kinderarts is ook aanwezig in de verloskamer in geval van vroeggeboorte, keizersnede of tangbevalling, waarvoor plaatselijke of volledige anesthesie van de moeder nodig is. De kinderarts controleert de conditie van de pasgeboren baby: hartslag, spiertonus, reactievermogen, huidskleur, enz.
Het is ook de neonatoloog-kinderarts die de gezondheid opvolgt van de baby’s die op de dienst Neonatologie opgenomen zijn wanneer ze te vroeg geboren zijn, een infectie hebben opgelopen, enz.
Alvorens de materniteit te verlaten, onderzoekt de kinderarts het kind om na te gaan of het voldoende eet, of het niet vermagert, of er geelzucht is, enz. De kinderarts vult het gezondheidsdossier van de baby in en bepaalt de medische opvolging van de pasgeborene.
Kinesist
Kinesisten bieden sessies ter voorbereiding op de bevalling: bekkenmobilisatie, corrigeren van je houding, ademhalingstechnieken, perineumvoorbereiding, rug- en beenverzorging. De toekomstige ouders leren de houdingen aan die tijdens de bevalling de voorkeur verdienen. De moeder leert perstechnieken voor de bevalling, hoe de therapiebal te gebruiken, enz.
Sommige kinesisten kunnen, individueel, aan koppels of groepen, specifieke technieken aanbieden, zoals prenatale haptonomie, sofrologie, hypnobirthing, enz. Deze technieken bevorderen de band met de ongeboren baby, pijnbestrijding, ontspanning en stressverlichting. De partner is welkom om deze sessies bij te wonen en zal specifiek advies krijgen. Afhankelijk van de keuze van prenatale voorbereiding worden de sessies georganiseerd vanaf de 5de maand van de zwangerschap.
In de verloskamer kun je ervoor kiezen te worden begeleid door een kinesist tijdens de verschillende fasen van de bevalling.
In de materniteit komt een kinesist bij je op de kamer voor de postnatale revalidatie. Na je thuiskomst kun je kiezen voor postnatale kinesitherapie tijdens individuele of groepssessies.
Verpleegkundigen
De rol van verpleegkundigen bestaat erin na de geboorte de moeder en de pasgeborene te verzorgen. De verpleegkundige werkt in de materniteit nauw samen met anesthesisten, vroedvrouwen, kinderartsen, zorgkundigen en psychologen.
Kinderverzorgster en zorgkundige
Na de bevalling worden de moeder en haar baby overgebracht naar de materniteit. De kinderverzorgster verwelkomt de baby en de ouders en legt hen uit hoe de materniteit werkt. Zij begeleidt, assisteert, informeert en ondersteunt de ouders bij de verzorging van de baby. De kinderverzorgster is ook verantwoordelijk voor de verzorging van de navelstreng, het verschonen van en het baden van de baby, het uitvoeren van de gehoortest bij de baby. Verder begeleidt ze de moeder bij de verzorging van de pasgeborene of helpt haar bij het geven van borstvoeding en het klaarmaken van de fles.
Maatschappelijk werker
Na de geboorte kunnen de ouders behoefte hebben aan hulp bij administratieve procedures, bij het organiseren van de coördinatie van de zorg voor moeder en baby wanneer ze naar huis terugkeren, of bij het helpen van ouders met financiële moeilijkheden. De maatschappelijk werker is de schakel tussen het ziekenhuis en het leven buiten het ziekenhuis met zorgnetwerken of verenigingen.
De maatschappelijk werker is bekwaam op vele gebieden: het organiseren van het dagelijkse leven wanneer je weer thuis bent, je informeren over de sociale zekerheid, je begeleiden wanneer jij of je baby specifieke behoeften hebben, contact leggen met gespecialiseerde diensten, enz.
Psycholoog
Voor de geboorte staan psychologen ter beschikking van aanstaande moeders die zich overweldigd voelen door verschillende emoties in verband met de komst van hun kind. Ze zijn aanwezig en beschikbaar wanneer de zwangerschap wordt bemoeilijkt door gebeurtenissen in het leven van de aanstaande moeder of wanneer zich medische complicaties voordoen.
Na de bevalling kan de moeder last krijgen van de zogenaamde ‘babyblues’. De psycholoog begeleidt de jonge moeder, luistert en bespreekt. Samen kunnen ze beslissen over een passend ondersteuningsplan, waarbij ook de partner wordt betrokken. In het geval van perinatale rouw, helpt een speciaal opgeleide psycholoog de ouders om door deze pijnlijke episode heen te komen. De ondersteuning wordt aangepast aan elk individueel geval, afhankelijk van de behoefte.
Doula
Het woord ‘doula’ komt uit het Grieks en betekent ‘dienende vrouw’. Doula’s begeleiden vrouwen en hun gezinnen gedurende hun hele leven, maar ze genieten vooral bekendheid op het gebied van zwangerschap en geboorte.
De doula’s bieden vrouwen en families een plaats om naar hen te luisteren, hen te informeren en te steunen. Zij kunnen hun praktijk aanvullen met verschillende technieken waarin zij zijn opgeleid: massage, yoga, zang, dans, het aanleren van babydraagtechnieken, enz.
De doula’s bieden ouders maandenlang en in alle vertrouwelijkheid ondersteuning op maat. Hun begeleiding is strikt niet-medisch en vervangt in geen geval de opvolging van de door de ouders gekozen gezondheidswerkers. De niet-medische ondersteuning heeft echter vele voordelen voor het welzijn van de moeder, het goede verloop van de bevalling en de opvang van de pasgeborene.
In België tellen de Vlaamse federatie (VFvD) van doula’s en de ‘Association francophone des doulas de Belgique’ (AFDB) meer dan honderd opgeleide, doula’s die een gemeenschappelijk ethisch handvest toepassen.