De afdelingen neonatale intensieve zorg en verloskunde van de Cliniques universitaires Saint-Luc hebben een nieuwe technologische aanwinst, waarvan de meerwaarde al vijf jaar gekend is: de LifeStart-tafel. Het gaat om een mobiele reanimatietafel die eerste hulp biedt aan pasgeborenen terwijl de navelstreng die hen met hun mama verbindt intact blijft. Of het nu gaat om een traditionele bevalling of een keizersnede, de technologie heeft zowel op medisch als menselijk vlak voordelen doordat de band tussen de ouders en hun baby bewaard blijft.

De technologie is al goed en wel ingeburgerd in de Cliniques universitaires Saint-Luc. Dat bewijst het onderstaande verhaal dat ze op hun website publiceerden. Sinds een aantal jaren werpt deze moderne praktijk haar vruchten af, wat zowel verzorgers als patiënten op prijs stellen. Ze vergt echter wel een zekere mate van coördinatie en investering van de verzorgers, naast hun noodzakelijke medische ondersteuning en band met de patiënten.

{Vertaling van de tekst die werd gepubliceerd op de website van Cliniques universitaires Saint-Luc}

De navelstreng, een band die niet te snel mag worden doorgeknipt

In een verloskamer telt elke seconde. En voor premature baby’s kunnen die eerste seconden hun hele leven veranderen. Traditioneel wordt bij de geboorte van een premature baby de navelstreng vrijwel onmiddellijk doorgeknipt om een snelle medische behandeling mogelijk te maken, vooral bij ademhalingsproblemen. Maar die snelle knip ontneemt het kind een natuurlijke transfusie van zuurstof- en ijzerrijk bloed, wat de basis vormt voor een goede start.  Niet alleen premature baby’s hebben veel baat bij die nieuwe techniek, maar ook pasgeborenen met aangeboren misvormingen van de longen (middenrifbreuk, enz.), het lymfestelsel (pleurale effusie, enz.) of de neus, keel of oren (syndroom van Pierre Robin, enz.) ook veel baat bij deze nieuwe techniek. Zo kunnen ze beter gestabiliseerd worden tijdens hun eerste levensuren, die bijzonder belangrijk zijn voor hun prognose.

Een uitgebreid geteste techniek

Met de LifeStart™-tafel, een mobiele reanimatietafel die dicht bij de moeder wordt geplaatst, kunnen de medische teams eerste hulp verlenen terwijl de navelstreng nog enkele minuten intact blijft: er hoeft niet langer gekozen te worden tussen beademing en natuurlijke transfusie. Dit kan zowel bij vaginale bevallingen als bij keizersneden. Het resultaat? Betere oxygenatie, een lager risico op bloedarmoede en een geleidelijkere overgang naar autonome ademhaling. Allemaal redenen dus om die link tussen baby en placenta niet te snel te verbreken. “Gedurende ten minste drie minuten blijft de navelstreng intact, waardoor de baby iets langer de tijd heeft om rustig zelf te beginnen ademen en zich aan te passen aan zijn nieuwe leven buiten de baarmoeder”, zegt verloskundige dr. Aurianne Van Grambezen.

Een menselijker eerste contact

Deze nieuwe aanpak biedt niet alleen medische voordelen, maar laat ook toe om de band tussen de ouders en hun baby te bewaren. Terwijl ouders vroeger de allereerste minuten van hun baby werden gescheiden, wordt de zorg nu voor hun ogen en in hun bijzijn gegeven. Een verloskundige begeleidt hen, licht elke handeling toe en stelt hen gerust. Zodra de navelstreng is afgeklemd, wordt de baby bij de moeder gelegd voor het eerste huid-op-huidcontact, als hun toestand dit toelaat. Het is een krachtig moment en vaak emotioneel moment dat het begin inluidt van een kostbare band.  Die nieuwe praktijk invoeren was echter niet eenvoudig. “Het is het resultaat van nauwgezet teamwerk tussen verloskundigen, neonatologen, verpleegkundigen en vroedvrouwen”, vertelt neonatoloog dr. Catheline Hocq. “Over elk detail is nagedacht: van aangepaste protocollen voor vaginale bevallingen en keizersneden, theorielessen en simulatiesessies, tot de specifieke indeling van het materiaal op de tafel.” Catheline Hocq en Aurianne Van Grambezen gingen naar het Liverpool Women’s University Hospital om bij te leren van de pioniers van de techniek. Bij hun terugkeer naar België pasten ze deze methode aan hun eigen werkomgeving aan, waarbij ze rekening hielden met de structurele en organisatorische beperkingen van het ziekenhuis.

Zo denken de verzorgers erover

De feedback van de medische teams is positief: de techniek is betrouwbaar en veilig, en het bevordert de communicatie met ouders. “Veel van onze verzorgers zeggen dat ze een sterker gevoel van samenhang ervaren”, aldus Catheline Hocq. “Beide ouders samen rond hun baby zien, terwijl ze in realtime informatie krijgen, schept een sterke emotionele band vanaf de allereerste minuten van het leven.” Natuurlijk zijn er nog uitdagingen: sommige zorgverleners voelen zich nu wat minder op hun gemak bij keizersnedes of complexere reanimaties. “Maar met ervaring en opleidingen zullen deze obstakels kleiner worden.”

En wat vinden de ouders ervan?

Je zou kunnen denken dat het traumatisch is om je baby gereanimeerd te zien worden. En toch … “De overgrote meerderheid van de ouders beoordelen hun ervaring positief. Ze voelden zich betrokken en gerustgesteld en zijn blij dat ze erbij waren”, voegt Aurianne Van Grambezen toe. Zoals een vader getuigt die een paar jaar eerder de bevalling van zijn premature kind bijwoonde: “Deze keer ben ik niet beroofd van de eerste minuten van het leven van mijn baby.” Niet alleen de technologie is hier vernieuwend, de zorgfilosofie is dat ook. Door de navelstreng intact te houden bij de reanimatie, staan de ouders en baby centraal bij de behandeling. Zo verandert een vaak stressvolle situatie in een moment van verbondenheid, menselijkheid en vertrouwen. Vandaag de dag is deze praktijk goed ingeburgerd in de Cliniques universitaires Saint-Luc. En hoewel die zorgvuldige coördinatie en toewijding vereist van alle actoren, spreken de menselijke en medische voordelen voor zich.

Ter gelegenheid van de Week van het Hart, van 22 tot 28 september, lanceert de Belgische Cardiologische Liga haar campagne “Een hartje als geen ander”. De doelstelling? Het woord geven aan patiënten met een aangeboren hartafwijking (een hartprobleem dat al bij de geboorte aanwezig was) en de hoop van de medische wereld in toekomstige behandelingen uitdragen. De Belgische Cardiologische Liga nodigt iedereen uit om, op zijn eigen manier, deel te nemen om mensen met een aangeboren hartafwijking te steunen. Dat is een van de meest voorkomende afwijkingen bij de geboorte.

In België wordt één op de 100 kinderen geboren met een hartafwijking. En drie tot vier op de 1000 kinderen hebben een medische of chirurgische behandeling nodig in de eerste weken van hun leven. Dankzij de medische vooruitgang bereikt meer dan 95% van de kinderen met een aangeboren hartafwijking de volwassen leeftijd. Bovendien wordt de groep volwassen patiënten elk jaar groter. Zij krijgen nu de kans om te getuigen via deze jaarlijkse campagne.

De Belgische Cardiologische Liga voert deze strijd al meer dan vijftig jaar. Dankzij u en de inspanningen van de Liga kunnen we hart- en vaatziekten samen blijven bestrijden. Alleen actieve preventie kan de verspreiding van hart- en vaatziekten voldoende en duurzaam verminderen. Belgische Cardiologische Liga vzw

Wat is een aangeboren hartafwijking?

Een aangeboren hartafwijking is een hartaandoening die bij de geboorte aanwezig is. Ze ontstaat door een probleem bij de ontwikkeling van het hart tijdens de zwangerschap. Het is mogelijk dat de kamers, de wanden 
tussen de hartkamers, de hartkleppen of de bloedvaten zich niet goed ontwikkelen.
 Er zijn veel vormen van hartafwijkingen. Sommige worden eenvoudige afwijkingen genoemd en hebben weinig of geen gevolgen. Andere zijn complexer en vereisen medisch toezicht of zelfs een zware operatie, bijvoorbeeld bij klepobstructie of transpositie van de grote vaten.

Oorzaken van de ziekte

De campagne informeert over de verschillende vormen van aangeboren hartafwijkingen, de medische onderzoeken, vroegtijdige opsporing en de oorzaken van hartafwijkingen. De vzw wijst erop dat de oorzaak meestal onbekend is en niemand de schuld draagt: noch de ouders, noch het kind. Bepaalde factoren kunnen het risico op hartafwijkingen echter verhogen: infecties tijdens de zwangerschap (bv. rubella), slecht gecontroleerde ziekten bij de moeder (bv. diabetes, fenylketonurie, enz.), medicatie of schadelijke stoffen (alcohol, tabak, drugs) of genetische afwijkingen (bv. trisomie 21, multipele afwijkingen of familiale voorgeschiedenis van aangeboren hartafwijkingen). Bovendien kunnen hartafwijkingen het gevolg zijn van complexe factoren die elkaar beïnvloeden. De Belgische Cardiologische Liga verduidelijkt via haar campagne het volgende: “Het hart van de baby begint zich zeer vroeg in de zwangerschap te vormen, vaak nog vóór de moeder weet dat ze zwanger is. Het is een zeer kwetsbare fase van de ontwikkeling. Als het hartje zich heel vroeg in de zwangerschap niet goed ontwikkelt, kan dat soms leiden tot een miskraam of een zwangerschap die niet verder doorgroeit.

Hoe maken we het verschil?

Iedereen wordt aangemoedigd om deel te nemen aan de campagne. Dat kan op verschillende manieren:

• Doe mee aan een of meer activiteiten tijdens de Week van het Hart, van 22 tot 28 september: tijdens de Week van het Hart
• Geef de preventieboodschappen van de Belgische Cardiologische Liga door, maak mensen bewust van hartgezondheid (vanaf de geboorte), moedig iedereen aan om goed voor zijn hart te zorgen: Week van het Hart 2025
• Koop een patch, gemaakt op basis van tekeningen van oud-patiënten, en steun het onderzoek: Patches: Een hartje als geen ander | Belgische Cardiologische Liga

Meer informatie?

→ Belgische Cardiologische Liga – Ligue Cardiologique Belge

→ info@liguecardioliga.be of 02 649 85 37

↓ Video van de campagne “Een hartje als geen ander”: unieke harten, elke schets vertelt een verhaal ↓

De informatie wordt verstrekt op de website van Iriscaire, een bicommunautaire organisatie van openbaar belang (OIP) die het belangrijkste aanspreekpunt is geworden voor burgers en professionals voor alles wat te maken heeft met sociale bescherming in het Brussels Gewest: de schoolpremie is in de loop van augustus aan meer dan 300.000 ouders uitbetaald. De schoolpremie, vroeger de terug-naar-schoolpremie genoemd, is een echte steun in de rug voor veel Brusselse gezinnen. Om het nieuwe schooljaar onder goede omstandigheden te beginnen, is deze financiële steun meer dan welkom. Ze werd automatisch toegevoegd aan de kinderbijslag van juli, die in augustus werd uitbetaald.

Op 9 september staan we overal ter wereld stil bij FASD (fetal alcohol spectrum disorder). In België komt FASD voor bij één of twee op duizend geboorten. Hoewel het moeilijk is om de exacte effecten te voorspellen, zijn de gevolgen voor de foetus talrijk. De beste voorzorgsmaatregel is om nog voor de zwangerschap te stoppen met alcohol. Dat is gemakkelijker gezegd dan gedaan. Gelukkig bestaat er hulp voor (aanstaande) mama’s. Zo is de aan FASD gewijde organisatie Centre Ressources TSAF, op het eiland Réunion, met een preventiecampagne gestart om getroffen gezinnen en kinderen in kaart te brengen en ze beter te begrijpen en te begeleiden.

Als een zwangere vrouw ook maar een kleine hoeveelheid alcohol drinkt, is er al een risico dat de baby een afwijking ontwikkelt en onomkeerbare schade oploopt. Deskundigen noemen dat prenatale alcoholblootstelling. Vrouwen met een kinderwens krijgen het advies om helemaal geen alcohol meer te drinken zodra ze weten dat ze zwanger zijn. Alcoholconsumptie tijdens de zwangerschap veroorzaakt immers stoornissen, die onder de naam FASD (fetal alcohol spectrum disorder) worden gegroepeerd. We spreken van FAS (foetaal-alcoholsyndroom) bij fysieke, geestelijke of gedragsafwijkingen of permanente hersenletsels. In dit artikel gaan we dieper in op de preventiemaatregelen en de risico’s van alcoholconsumptie door de mama voor de baby. Verder bespreken we de preventiecampagne van het Centre Ressources TSAF en het dossier rond perinatale geestelijke gezondheid op Born in Brussels dat momenteel wordt ontwikkeld.

30% van de niet-zwangere vrouwen drinkt alcohol. En zodra ze zwanger worden, stopt de helft helemaal: “Die andere helft zijn de vrouwen op wie we ons moeten richten om dit syndroom te voorkomen. Als gezondheidsprofessional is het onze plicht om informatie te geven over dat onderwerp.” Dat verklaarde dokter Samartzi, hoofd van de dienst gynaecologie en verloskunde van het Jolimontziekenhuis in La Louvière en het ziekenhuis van Nijvel, aan de RTBF-nieuwsdienst.

Preventiecampagne op het eiland Réunion

“Deze preventiecampagne is niet alleen bedoeld voor toekomstige ouders en hun omgeving, maar wil zoveel mogelijk mensen informeren. Iedereen kan immers helpen die vermijdbare handicaps te voorkomen.” De campagne wordt dan ook via verschillende kanalen gevoerd. Denk aan posters in de buurt van middelbare scholen en op de achterkant van bussen, een radioreclame die een hele week lang wordt uitgezonden, een preventiestand en het project Un cerveau, ça se construit sans alcool (je wordt niet slimmer van alcohol). Dat project loopt op verschillende middelbare scholen op het eiland om tieners bewust te maken van de risico’s van alcohol drinken voor de leeftijd van 25 jaar.

Dit zijn de vijf belangrijkste boodschappen van de campagne:

• Vóór de zwangerschap: geen druppel alcohol voor beide ouders. Alcohol beschadigt spermatozoa en tast op die manier de gezondheid van de ongeboren baby aan.
• Tijdens de zwangerschap: geen alcohol voor de mama. Geheelonthouding is de enige manier om de baby te beschermen.
• Alle soorten alcohol zijn gevaarlijk. Een standaardglas wijn, bier of champagne bevat immers evenveel alcohol als een standaardhoeveelheid rum.
• Tijdens de borstvoeding: geen alcohol voor de mama. Alcohol wordt doorgegeven via de moedermelk en beschadigt de hersenen van de baby.
• Iedereen die jonger is dan 25 jaar moet voorzichtig omspringen met alcohol, want die kan de cognitieve ontwikkeling verstoren.

Dossier perinatale geestelijke gezondheid

Born in Brussels werkt momenteel aan een dossier rond perinatale geestelijke gezondheid. Dat dossier is geschreven in samenwerking met Bru-Stars, een netwerk voor geestelijke gezondheid voor kinderen en jongeren, dat werd ontwikkeld als onderdeel van het nieuwe beleid voor geestelijke gezondheid. Het doel is om perinatalezorgprofessionals, (aanstaande) ouders en vooral mogelijk kwetsbare vrouwen wegwijs te maken in het dienstenaanbod in Brussel. Het dossier is thematisch onderverdeeld en behandelt verslavingen, partnergeweld, het overlijden van een baby, de diverse professionals en aan wie je je vragen kan stellen. Het bevat bovendien een overzicht van actoren in de perinatale geestelijke gezondheidszorg in Brussel en een pagina over de risico’s van alcoholgebruik tijdens de zwangerschap.

→ Raadpleeg hier het dossier rond perinatale geestelijke gezondheid

Wat zijn de risico’s voor de baby?

Baby’s die tijdens de zwangerschap aan alcohol worden blootgesteld, kunnen allerlei stoornissen ontwikkelen: een groeiachterstand, misvormingen, schade aan het zenuwstelsel of hartritme-, ademhalings-, spijsverterings- en slaapstoornissen. Deskundigen noemen dat prenatale alcoholblootstelling, wat foetale vergiftiging is door alcoholconsumptie tijdens de zwangerschap. Prenatale alcoholblootstelling kan op allerlei manieren levenslange schade veroorzaken aan het zich ontwikkelende lichaam van een baby:

• intelligentie- en leerproblemen;
• zintuiglijke stoornissen (gezichtsvermogen, abnormaal hoge pijntolerantie, dyslexie, doofheid, enz.);
• gedragsproblemen (slaapstoornissen, syndroom van Gilles de la Tourette, nachtangst, autistische kenmerken, impulsiviteit, geestelijke aandoeningen, depressie, geweld, enz.);
• lichamelijke problemen (laag geboortegewicht, klein hoofd, misvormd gezicht, misvormde mond, groeiachterstand, kleine gestalte, bot-, gewrichts- en spierproblemen, misvormingen aan de geslachtsorganen en het hart, enz.).

“In 80% van de gevallen zijn de foetussen kleiner en wegen ze minder, wat ook geldt voor hun organen. Alcohol kan ook giftig zijn voor de neuronen, die daardoor niet goed migreren. Daardoor is er naast groeiachterstand ook een aanzienlijke impact op de neurologische ontwikkeling. Bij die kinderen zien we problemen met de motoriek of spiertonus of merken we dat ze trager leren”, vervolgt dokter. Samartzi.

Voorkomen is beter dan genezen

Al vanaf de eerste weken van de zwangerschap houdt alcoholconsumptie risico’s in. Alcoholconsumptie door aanstaande moeders maakt de foetus bovendien zelf afhankelijk. De baby zal dus vanaf zijn geboorte moeten beginnen afkicken. Dat is niet bepaald een warm welkom in deze wereld. Om FAS te voorkomen, wordt sterk aangeraden om zo snel mogelijk, zowel voor als tijdens de conceptie, te stoppen met alcohol. Net als roken is drinken een verslaving waarmee je moeilijk van de ene op de andere dag kan stoppen. Daarom wordt er aanbevolen om geleidelijk te verminderen, wat de normale ontwikkeling van je baby zal bevorderen.

Als het gif zich eenmaal in het lichaam bevindt, is het te laat. Het is dus erg belangrijk dat zoveel mogelijk mensen dat weten. “Het is de belangrijkste vermijdbare oorzaak van intellectuele beperkingen. Laat het ons dus voorkomen, het vraagt maar negen maanden inspanning. Je wil er toch alles aan doen om ervoor te zorgen dat je kind zich goed ontwikkelt”, besluit dokter Samartzi.

Bij wie kan ik terecht?

Een kind krijgen is voor sommige mensen een dubbele uitdaging. Ten eerste is het ouderschap geen aangeboren vaardigheid. Daarnaast moeten sommigen hun verslaving zien te beteugelen. Bovendien kan een zwangerschap ongepland zijn of laat aan het licht komen. Het is dan ook cruciaal om goed geïnformeerd te zijn en te kunnen rekenen op begripvolle steun en multidisciplinaire begeleiding. Hoe eerder professionele ondersteuning wordt geboden, hoe sneller de (aanstaande) mama zal kunnen groeien in haar rol en haar alcoholconsumptie verminderen of zelfs stopzetten. De gezondheid van het ongeboren kind hangt af van die bewustwording en de hulp die de mama krijgt. Daarom moeten professionals hulp bieden en bijdragen tot een sfeer van vertrouwen en wederzijds respect. Niet alleen het medische beroepsgeheim maar vooral een niet-oordelende houding liggen mee aan de basis. Sommige mama’s nemen hun toevlucht tot alcohol om te ontspannen. Er zijn echter andere, gezonde manieren om stress te verlichten: een sport beoefenen zoals wandelen, even neerliggen of een dutje doen, een bad nemen, naar muziek luisteren of een boek lezen.

→ Ik zoek psychologische hulp

De gloednieuwe AI-tool T’easy is ontwikkeld door het centrum voor reproductieve geneeskunde van het UZ Brussel en Robovision Healthcare, en helpt zaadcellen in sperma op te sporen. Voorlopig wordt die enkel gebruikt in het kader van onderzoek, maar in de toekomst zullen we er ongetwijfeld meer over horen.