Ieder jaar ondersteunt Aquarelle ongeveer 500 (aanstaande) moeders die in grote bestaansonzekerheid leven. Afgelopen november vierde de vereniging haar 25-jarige bestaan, waarin ze al zo’n 7.200 gezinnen mocht begeleiden. In een kortfilm van 15 minuten doet Aquarelle het relaas van zijn geschiedenis en zet het alle teams die elkaar in de loop der jaren afwisselden in de bloemetjes: verloskundigen, gynaecologen, kinderartsen, maatschappelijk assistenten, enz. 

Aquarelle biedt medische en sociale ondersteuning aan zwangere vrouwen en vrouwen die pas bevallen zijn. Het gaat dan vaak om vrouwen met een migratieachtergrond en met een grote bestaansonzekerheid, die geen sociale zekerheid genieten. Die begeleiding verstrekt Aquarelle in het UMC Sint-Pieter of aan huis dankzij mobiele teams, die als doel hebben de vrouwen te helpen in de aanloop naar, tijdens en na hun zwangerschap. Zo voorziet de vereniging zowel vooraf als achteraf in begeleiding, waarna ze de vrouwen doorverwijst naar de consultaties voor zuigelingen, zodat de baby’s op hun beurt kunnen worden opgevolgd.

Vrouwen zonder ziekenfonds en zonder kansen

Rachel Gourdin, verloskundige en lid van de vzw, sprak met BX1 over die vzw, de voorwaarden om er een beroep op te kunnen doen, en de belangrijkste problemen waarmee ze te maken krijgt: “Aquarelle verleent zijn diensten aan zwangere vrouwen die op dat moment niet zijn aangesloten bij een ziekenfonds en die in ernstige bestaansonzekerheid leven. Dat komt jammer genoeg vaak voor. We moeten die vrouwen zo goed mogelijk begeleiden en hen in staat stellen bij ons enige rust te vinden. De behoeften nemen voortdurend toe en onze maatschappelijk assistente moet hen ook helpen met hun zoektocht naar een woning en met hun administratieve opvolging. Dat is niet altijd eenvoudig: 49% van de vrouwen die bij ons terechtkomen, kampen met een taalbarrière. Gelukkig kunnen we rekenen op de vertalers van het ziekenhuis.” 

De totstandkoming van het project

 “Aan het einde van de jaren ’90 merkten we in onze kraamafdeling van het Sint-Pietersziekenhuis een toename op van het aantal zwangere vrouwen die nooit eerder medisch werden opgevolgd”, stelt Linda Doeraene, medeoprichtster van Aquarelle en verloskundige, aan het begin van de korte reportage ter gelegenheid van het 25-jarige bestaan van de vereniging. Ze vervolgt: “Eenmaal deze vrouwen bevallen waren, wilden ze zo snel mogelijk weer weg omdat ze bang waren voor de rekening die eraan zat te komen”. Toen stelden de diensthoofden aan Linda en een andere verloskundige voor een vereniging op te richten om deze toekomstige moeders tijdens hun zwangerschap kosteloos op te volgen en te begeleiden. “Soms moesten we tot bij hen thuis gaan en hun voldoende discretie bieden zodat ze ons vertrouwden en er zeker van waren dat we hen niet zouden aangeven bij de autoriteiten” … “Wat het project zo origineel maakte, is dat we zowel intramurale als extramurale opvolging aanbieden, met aandacht voor zowel voorkomen als genezen, in het belang van moeder en kind”, voegt Martine Vanderkam – de andere verloskundige die aan de wieg van Aquarelle stond – toe.

Een vereniging die voortdurend evolueert

Door de jaren stond de vzw voor een aantal uitdagingen, die ze stukje bij beetje moest aanpakken. Zo hadden de opgevolgde vrouwen kleding nodig voor henzelf en hun baby’s. En dus kwam er een garderobe, die gevuld werd met gedoneerde kleren. Kinderverzorgingsspullen staan in een ander lokaal, waartoe de patiënten zelf toegang kunnen krijgen. Bovendien zijn het vrijwilligers die dit in goede banen leiden. Dat laatste geldt ook voor de voedseldonaties en zelfs de financiële steun. Om die financiële steun te organiseren, zou het nodig blijken op zoek te gaan naar instanties die geld konden verschaffen voor het project. En dus hielpen het UMC Sint-Pieter, Kind en Gezin (slechts gedurende de eerste paar jaar) en ONE om de kas te stijven. Er werden ook netwerken in het leven geroepen om de zorg holistischer te benaderen. Het is immers ook zaak om zorg te dragen voor je mentale gezondheid en je welzijn en je voor te bereiden op de bevalling …

Menselijke waarden boven alles

Veiligheid, goedheid, luisterbereidheid, gelijkheid, beschikbaarheid, respect … Het zijn stuk voor stuk waarden die de vereniging hoog in het vaandel draagt. Het is bovenal de bedoeling het vertrouwen van deze vrouwen in de maatschappij en vooral in zichzelf te herstellen, zodat ze stevig in hun schoenen staan als moeder en uiteindelijk – beter voorbereid op deze wereld – hun vleugels durven uit te slaan. “Het is elke dag weer een strijd omdat deze vrouwen in zo’n dramatische toestand leven, maar het verschaft ook een intens genot om hen dagelijks te kunnen bijstaan en ondersteunen”, vertrouwt Linda ons uiteindelijk toe. “Ik heb mijn werk bij Aquarelle echt met hart en ziel gedaan en dat maakte me oprecht gelukkig! Ik hoop dat we in de toekomst nog veel meer gezinnen kunnen helpen, met een nog uitgebreider team.” 

→ Steun Aquarelle! (website in het Frans)

Sofia Douieb

Op 13 november heeft het Erasmusziekenhuis de nieuwe kraamafdeling van zijn afdeling gynaecologie-verloskunde ingehuldigd. Het evenement omvatte een voorstelling, de officiële inhuldiging en een rondleiding van de kraamafdeling. Het team van Born in Brussels was aanwezig om het moment vast te leggen. 

Het Erasmusziekenhuis deelde het heugelijke nieuws in een persbericht: “Het Erasmusziekenhuis biedt voortaan 24 individuele kamers ter bevordering van de rust en intimiteit die mama’s en hun baby’s nodig hebben. Meer dan de helft van de kamers kreeg een keurige make-over om ook faciliteiten te bieden voor een extra persoon die mee zal instaan voor de verzorging van de pasgeborene en de mama, zolang ze in de kraamafdeling verblijven.”  De gloednieuwe kraamafdeling zal vanaf 18 november 2024 moeders en hun baby(‘s) verwelkomen.

Onze aanpak en werkwijze van onze zorgverlening evolueert voortdurend naarmate de vragen en behoeften van vrouwen veranderen. Met deze individuele kamers kunnen we ieders ritme respecteren.” Clotilde Lamy, directrice van de kliniek voor verloskunde van het Erasmusziekenhuis

Engagement voor gezinnen

De medewerkers van het ziekenhuis en de burgemeester van Anderlecht waren aanwezig op dit heugelijk moment. Voordat hij het symbolische lint doorknipte, bedankte Fabrice Cumps de gemeentelijke en stedelijke instanties om te blijven investeren in dit soort projecten en om tegemoet te komen aan de behoeften van de bevolking. Francis de Drée, directeur van het Erasmusziekenhuis, benadrukte dat dit project blijk geeft van een sterk engagement voor gezinnen. De nieuwe kraamafdeling is een plek waar elk gezin zich omringd zal voelen door “innovatie en menselijke warmte”.

Het ritme en de keuze van de patiënt

Daarna volgde een toespraak van Anne Delbaere, directrice van de afdeling gynaecologie-verloskunde van het Erasmusziekenhuis. Zij vertelde het volgende: “Onze nieuwe kraamafdeling versterkt de uitmuntendheid van de multidisciplinaire begeleiding van onze patiënten: we schenken de jonge moeders een warme omgeving voor de eerste levensdagen van hun baby.” De nieuwe afdeling is warm, sereen en rustig. Volgens haar zal dit ook meer vrouwen aantrekken om in dit ziekenhuis te bevallen (momenteel zijn dat er 2.000 per jaar). Ook Clotilde Lamy prees de troeven van de vernieuwde afdeling. Al voor de inhuldiging van deze gerenoveerde afdeling was het ziekenhuis begaan met het ritme en de keuze van de patiënt en wou het de medische interventies beperken. De verloskundigen luisteren naar de vrouwen zodat ze zelf weer baas kunnen worden over hun eigen lichaam. Hierbij wordt de hoogst mogelijke zorgkwaliteit gewaarborgd dankzij het systematische overleg tussen het personeel van het ziekenhuis.

Enkele belangrijke innovaties

Een goede voorbereiding op de geboorte is essentieel om ervoor te zorgen dat de vrouwen autonoom kunnen zijn. Dit geldt in het bijzonder voor kwetsbare vrouwen met bijzondere behoeften. Daarom zal er vanaf januari een specifiek kantoor zijn waar vrouwen worden verwelkomend en begeleid om te kiezen op welke manier ze willen bevallen. De manier waarop je bevalt, kan een wereld van verschil maken, net zoals de gekozen plaats. Clotilde Lamy benadrukte dat het ziekenhuis hen de mogelijkheid moet bieden om in de best mogelijke omstandigheden te bevallen (ook als ze bijvoorbeeld niet in aanmerking komen voor de Cocon). De vrouwen kunnen ook kiezen voor een technisch platform dat toegankelijk is voor externe verloskundigen.

Een andere innovatie is het “zero separation”-beleid. Isaline Gonze, verantwoordelijke van de afdeling moeder-kind, lichtte het beleid toe: “We willen moeder en kind niet langer van elkaar scheiden. Daarom hebben we in onze kraamafdeling voor een “zero separation”-beleid gekozen. Dat vereist een specifieke structuur om op dezelfde plek voor moeder en baby te kunnen zorgen. Dit is vaak op de plek waar de zwakste van de twee in het ziekenhuis moet worden opgenomen.” Dit project zal binnenkort worden afgerond (het bestaat al maar moet nog geofficialiseerd worden).

24 serene kamers

Vervolgens stond een bezoek aan de kraamafdeling op het programma. Alle kamers bevinden zich voortaan op dezelfde verdieping, dicht bij de Maternal Intensive Care-unit voor risicozwangerschappen en de verloskamers. Zo kan het verplegend personeel gemakkelijker toezicht houden. Laura Cuypers, hoofdverloskundige van de kraamafdeling, uitte zich enthousiast bij een tussenstop aan een van de kamers met blauwe en grijze tinten: “De kamers zijn heel mooi geworden en het is er rustig.” Het zijn eenpersoonskamers met verschillende indelingen. Dit zorgt voor meer autonomie, meer intimiteit en een sneller ontslag in alle vertrouwen uit het ziekenhuis. “We merken ook dat baby’s rustiger zijn in eenpersoonskamers”, aldus de verloskundige. Minder volk in de kamers, minder bezoeken … Dat draagt allemaal bij tot een rustige omgeving. “Dit project heeft ons allemaal nieuwe energie gegeven. Wij zijn alvast enthousiast!”

Tekst en fotos : Sofia Douieb

Voor de Internationale Dag van de Geestelijke Gezondheid publiceert Born in Brussels binnenkort het dossier “Perinatale geestelijke gezondheid”. Het is opgesteld in samenwerking met Bru-Stars en ontwikkeld in het kader van het nieuwe beleid op dit gebied. Door alle relevante informatie te verzamelen op een enkel toegankelijk platform, kunnen (toekomstige) ouders en perinatale professionals in Brussel gemakkelijker hun weg vinden. 

Vorig jaar kondigden we aan dat er net een nieuwe werkgroep rond perinatale zorg, jonge kinderen en geestelijke gezondheid was opgericht in Brussel. Onder de leiding van Bru-Stars, het Brusselse netwerk geestelijke gezondheid voor kinderen en jongeren, was het de bedoeling om een aantal Franstalige en Nederlandstalige professionals uit de perinatale sector in Brussel te verenigen en samen na te denken over hoe kennis en expertise effectiever kunnen worden gedeeld. Tijdens verschillende bijeenkomsten werd besloten dat Born in Brussels alle informatie over dit onderwerp zou verzamelen en voorstellen in een speciale rubriek hierover op onze website. Dat zal binnenkort het geval zijn.

Slimmere toegang tot informatie

We moeten erop wijzen dat de meeste van de hier vermelde informatie al geheel of gedeeltelijk op stond op onze website, maar verspreid over verschillende tabbladen:  Vóór de zwangerschap, Zwangerschap – Respectvolle geboorte en Mama en papa worden. Verschillende databanken van relevante actoren op het gebied van perinatale geestelijke gezondheidszorg in Brussel waren ook verdeeld onder “Wie kan mij helpen in Brussel?”, SOS » Ik zoek psychologische hulp en de perinatale agenda. In die agenda konden actoren in de perinatale sector (alle disciplines) hun eigen evenementen toevoegen, na goedkeuring van het BIB-team. Dat alles moest worden gebundeld in een dossier met duidelijke, niet-stigmatiserende informatie over het zorgaanbod (met voorbeelden, persoonlijke getuigenissen en gesprekken met professionals op het terrein) en een lijst van de actoren in de perinatale geestelijke gezondheidszorg in Brussel. 

“Zo goed en zo vroeg mogelijk begeleid worden”

Een dossier rond perinatale geestelijke gezondheid opstellen was dus essentieel. Zeker omdat toekomstige en jonge ouders zo snel mogelijk moeten kunnen anticiperen op mogelijke problemen. Jessy Poels, klinisch psycholoog en lid van het mobiele team voor perinataliteit en kinderen (Bru-Stars) legt dat uit in de inleiding van ons komende dossier: “De perinatale periode kan een heel gelukkige levenservaring zijn, maar de diverse lichamelijke en mentale veranderingen kunnen allerlei gevolgen hebben op het leven van toekomstige ouders (gezondheid, werk, gezin, projecten, enz.). Als gevolg hiervan grijpen jonge ouders en soms andere gezinsleden naar aanpassingsstrategieën die redelijk ongunstig kunnen zijn in het licht van die ingrijpende veranderingen. (…) Perinatale psychische stoornissen kunnen verschillende vormen aannemen en kunnen zowel mensen treffen zonder voorgeschiedenis of vastgestelde risicofactoren als mensen met een voorgeschiedenis of psychische stoornis. De moeilijkheden zijn vaak multifactorieel, met biologische en psychosociale risicofactoren (bv. verloskundige en/of neonatale complicaties, stressvolle levensgebeurtenissen tijdens de perinatale periode, gebrek aan sociale steun, sociaaleconomische bestaansonzekerheid, geschiedenis van misbruik tijdens de kindertijd, enz.).” Ze besluit:

“Om die moeilijkheden te voorkomen, moet je erover durven praten en weten aan wie je hulp kunt vragen, zodat je zo goed en zo vroeg mogelijk wordt begeleid.”

Alles over perinatale geestelijke gezondheid 

Over een paar weken zal dit dossier “Perinatale geestelijke gezondheid” beschikbaar zijn, met onder andere  informatie over:

• Wat is perinatale geestelijke gezondheid?
• Aan wie kan ik vragen stellen?
• Ik ben zwanger en heb hulp nodig
• Moeilijkheden met mijn baby
• Partnergeweld
• Verlies van een baby of jong kindje
• Ouderschap en verslaving
• Vind een psycholoog
• Projecten en netwerken in de professionele perinatale sector in Brussel
• Overzicht van actoren in de perinatale geestelijke gezondheidszorg in Brussel

→ Bent u een professional in de sector en wilt u een steentje bijdragen? Neem dan contact met ons op via het volgende adres: info@bornin.brussels.

Sofia Douieb

In Zwitserland bestaat een ongewoon thuisbegeleidingsprogramma voor ouders dat hier nog niet is ontwikkeld. Een journalist van Le Liguer ging er deze zomer heen en schreef een artikel over het programma. Dat kreeg de naam “Action Préventive en Milieu Familial” (APMF) en bestaat uit gratis wekelijkse huisbezoeken door een opvoeder gedurende enkele maanden. Het perspectief van buitenaf en vertrouwensklimaat helpt gezinnen hun moeilijkheden te overwinnen.  

Het APMF-programma werd tien jaar geleden opgezet dankzij de Fondation Officielle de la Jeunesse (FOJ). Sindsdien heeft het ongeveer 1.500 gezinnen in Genève geholpen. Het programma biedt steun aan gezinnen bij wie de kinderbeschermingsdienst (SPMi) niet moet ingrijpen, maar die wel moeilijkheden ondervinden met hun dagelijkse rol als ouder. Het heeft een breed toepassingsgebied en gaat over uiteenlopende onderwerpen zoals gezinsdynamiek na een scheiding, omgaan met crisissituaties bij tieners en de organisatie van het dagelijks leven.

Gezinnen met veelvoorkomende problemen thuis helpen

David Crisafulli, directeur van het APMF, vertelt aan Le Ligueur dat het programma niet alleen tot doel heeft misbruik te voorkomen, maar ook gezinnen wil helpen omgaan met veelvoorkomende problemen zoals slaapmanagement, het gebruik van beeldschermen door kinderen en communicatie binnen het gezin. Die flexibele, persoonlijke aanpak stelt opvoeders in staat om hun tussenkomsten af te stemmen op de specifieke behoeften van elk gezin. De leeftijd van de betrokken kinderen varieert van 0 tot 18 jaar, en de meeste begunstigden tussen de 6 en 12 jaar oud zijn. Wat het APMF onderscheidt van andere programma’s is de begeleidingsmethode. Gezinnen hoeven niet naar een kantoor of instelling te gaan: de professionals komen rechtstreeks naar hen toe. Elke opvoeder neemt een bescheiden, discrete houding aan en neemt deel aan alledaagse activiteiten zoals maaltijden en uitstapjes om de familiedynamiek beter te begrijpen en te verbeteren. Célia Marzano, een opvoedster bij het APMF, legde aan onze collega’s van Le Liguer uit dat die methode voor een onderdompeling zorgt, waardoor relatieproblemen en spanningen binnen het gezin snel duidelijk worden.

Samenwerken met gezinnen

De begeleiding die het APMF biedt, verschilt van de huidige beeldvorming in de media over ouderschapscoaches, die vaak worden gezien als experts die kant-en-klare oplossingen bieden. De benadering uit Genève is daarentegen gebaseerd op samenwerking met gezinnen, waarbij wederzijds vertrouwen centraal staat. Opvoeders dicteren geen gedrag, maar begeleiden ouders om hun eigen vaardigheden te versterken en hen te helpen groeien in hun rol. Die aanpak houdt ook in dat gezinnen naar lokale hulpdiensten worden geleid, wat belangrijk is in een stad met een overvloed aan diensten, maar met een soms ontoereikende toegang tot informatie Vandaag blijft het APMF zich uitbreiden dankzij publieke en private financiering, hoewel de vraag zo groot is dat er ongeveer dertig gezinnen op de wachtlijst staan.

Geen vergelijkbare initiatieven bij ons

Er bestaat nog geen gelijkaardig programma in de Federatie Wallonië-Brussel, hoewel initiatieven zoals het programma Naître et Grandir van het Office de la Naissance et de l’Enfance (ONE) enigszins in de buurt komt. De mobiele teams van Bru-Stars brengen ook thuisbezoeken om kinderen psychologisch te ondersteunen, maar gezinnen moeten naar hen worden doorverwezen. Hetzelfde geldt voor de opvoeders die gespecialiseerd zijn in de thuisbegeleiding van kinderen met autisme. Ze zijn met weinig, terwijl ook zij essentiële ondersteuning bieden aan gezinnen. Het Zwitserse initiatief is veel breder en kan een inspiratiebron zijn voor toekomstige initiatieven om dit soort ondersteuning van ouders in andere landen te bevorderen.

Sofia Douieb